Inteligentne liczniki – szansa czy wyzwanie na rynku energetycznym w Polsce?

Czym są inteligentne liczniki? Jakie wyzwania stawia RODO na drodze sektora energetycznego? Czym jest ustawa licznikowa i co reguluje?

Smart liczniki w Polsce

Inteligentne liczniki to urządzenia, które samodzielnie dokonują pomiaru zużytej energii oraz umożliwiają zdalnie odczytanie tych danych przez firmę energetyczną. Przed Polską stoi spore wyzwanie – rządowe plany zakładają, że przed końcem 2028 roku u minimum 80% odbiorców mają zostać zainstalowane smart liczniki. To łącznie około 14,5 mln. Natomiast do końca 2023 roku co najmniej 15% odbiorców ma już korzystać z tego rozwiązania. 

Natomiast, według danych operatorów na koniec 2017 roku w Polsce zainstalowano następującą ich liczbę: 

Energa Operator – 832 tys. liczników, 

Tauron Dystrybucja – 400 tys. liczników, 

PGE Dystrybucja – 50 tys. liczników, 

Innogy (RWE Stoen Operator) – 100 tys. liczników. 

Wymiana liczników na smart jest według długofalowej strategii zrównoważonego rozwoju, koniecznością. Są skuteczniejsze, produkcja i dystrybucja energii jest dzięki nim zarządzana skuteczniej i efektywniej, odbiorcom łatwiej będzie zarządzać swoim stanem zużycia oraz elastyczniej zmienić dostawcę. Poza niewątpliwymi plusami, stoi jednak wiele pytań i wyzwań.

RODO – wyzwanie na drodze firm energetycznych

W ubiegłym roku zmieniło się prawo energetyczne. Zmiany dotyczą m.in. objęcia przepisami nowej ustawy o ochronie danych osobowych, która odnosi się również do danych pomiarowych pochodzących ze smart liczników. Inteligentne liczniki są bowiem kopalnią danych – zbierają je oraz udostępniają na bieżąco dystrybutorom. 

Zadaniem operatorów systemów dystrybucyjnych, którzy instalować będą u odbiorców inteligentne liczniki, jest ochrona danych pomiarowych dotyczących ich odbiorców. Jest to o tyle problematyczne, że obecne przepisy odnosiły się wyłącznie do polskiej ustawy o ochronie danych osobowych, a teraz będą również do RODO. 

W związku z tym, dane pomiarowe – w tym przypadku posiadają kategorię danych wrażliwych, czyli podlegać będą obowiązkowi zawiadomienia organu nadzorczego , gdy naruszone zostanie bezpieczeństwo wyżej wymienionego danych. 

Firmy, które świadczą dziś usługi dostarczania klientom liczników z funkcją zdalnego odczytu, muszą spełniać więc te szereg wymogów. Dlatego będą musiały zabezpieczać dane np. podpisując dodatkowo umowy powierzenia danych osobowych, wprowadzać bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa tych danych. Wprowadzić szereg dodatkowych rozwiązań poprawy bezpieczeństwa.

Smart kontrakty

Smart kontrakty są „cyfrowymi umowami”, opartymi na technologii Blockchain, zawieranymi np. w formie aplikacji lub programu komputerowego. 

Technologia Blockchain zapewnia smart kontraktom wiarygodność, bezpieczeństwo oraz integralność warunków umowy. Przy masowych transakcjach, jak w przypadku instalacji smart liczników są zbawieniem. Firmy energetyczne zatem będą chciały za ich pośrednictwem zawierać umowy z odbiorcami. I o ile same kontrakty pod RODO nie podlegają, tak technologia Blockchain jak najbardziej. Jak w tym przypadku rynek energetyczny poradzi sobie z prawem do bycia zapomnianym czy do zakończenia okresu przetwarzania danych osobowych? Przed rynkiem energetycznym postawiono kolejne wyzwanie.

Czym jest ustawa licznikowa?

Dodatkowo, 2 lipca 2021 roku w życie weszła Ustawa licznikowa. Jej celem jest zwiększenie transparentności funkcjonowania rynku energetycznego, a tym samym poprawa jego konkurencyjności. Odbiorcom łatwiej będzie teraz rozliczać się za prąd, ale też zmienić jego dostawcę. Ponadto zlikwiduje ona dotychczasowe bariery w rozwoju magazynów energii, a także zwiększy jego elastyczność. 

Ustawa przewiduje też, że w ciągu najbliższych 6 lat inteligentne liczniki zostaną zainstalowane u co najmniej 80% odbiorców końcowych. Zawiera ona szczegółowy harmonogram instalacji liczników, który zrealizować mają operatorzy systemów dystrybucyjnych (OSD).

Zalety wejścia w życie ustawy licznikowej

1. Uporządkowanie kwestii pomiaru energii 

Czyli uregulowanie i uporządkowanie wymagań technicznych i funkcjonalnych dla inteligentnych liczników. Dzięki temu będą lepiej działać nie tylko w systemie, ale również u odbiorców energii. Wymagania te są też potrzebne w sytuacji, gdy operatorzy systemów dystrybucyjnych organizują przetargi na zakup i instalację tych urządzeń. 

2. Likwidacja barier w rozwoju magazynów energii 

Wprowadzony zostanie formularz wzoru rejestru magazynu oraz określone zostaną zasady jego wpisu do rejestrów prowadzonych przez OSD (operatorów systemów dystrybucyjnych). Cały proces rejestracji będzie odbywał się w pełni elektronicznie. Pozwoli to na monitoring rozwoju technologii magazynowania w Polsce. Jest to ważny element rozwoju krajowego systemu elektroenergetycznego, opartego o zrównoważony rozwój odnawialnych źródeł energii. 

3. Budowa CSIRE – Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii 

Systemem tym zarządzać będą Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE S.A.), które będą pełniły funkcję Operatora Informacji Rynku Energii. 

CSIRE gromadzić będzie i przechowywać dane technicznie i handlowe punktów poboru energii oraz wyniki pomiarów energii elektrycznej, przekazywanych z inteligentnych liczników. Ponadto dzięki CSIRE znacznie skróci się proces zmiany sprzedawcy. Użytkownik będzie mógł zrobić to w 24h, a nie jak do tej pory, trzy tygodnie. Będzie również mógł prosto udostępnić swoje zużycie energii dzięki czemu weryfikacja będzie mogła odbywać się na bieżąco. Uproszczona zostanie też wymiana informacji między sprzedawcami, dystrybutorami i odbiorcami (prosumentami) energii. Wszystkie dane i informacje będą pod ścisłą ochroną.

Co jeszcze określa ustawa licznikowa?

Ustawa licznikowa określa też m.in. 

· jakie procesy będą mogły zachodzić na rynku energii, 

· w jaki konkretny sposób będą mogły przebiegać, 

· jakie trzeba będzie spełnić wymagania, aby mogły się odbyć, 

· w jaki sposób będzie monitorowana jakość procesów, 

· jaki będzie zakres poleceń wysyłanych do licznika zdalnego odczytu za pośrednictwem CSIRE, 

· jak będą chronione wszelkie dane. 

Ustawa ta ma na celu kompleksowo uporządkować zagadnienia związane z pomiarem energii elektrycznej i procesami rynku energii oraz uregulować sposób rejestracji magazynów energii. 

Modernizacja systemu zbierania informacji o poborze energii elektrycznej to szerokie zagadnienie. Zmiana prawa energetycznego oraz ustawy licznikowej ma na celu zsynchronizowanie i uporządkowanie tego złożonego i kosztownego procesu. Instalacja inteligentnych liczników to jednak również szansa na stworzenie nowych standardów na rynku energetycznym.